Śniadania

Grzanki z jajkiem i wędzonym łososiem

Grzanki z łososiem (1931)

Na początku XX wieku małe grzaneczki z bułki uchodziły za elegancką przekąskę. Dodatki były dość wyrafinowane, np. łosoś, sardele, kapary, masło musztardowe, ostry ser. Podobnie jak kanapki, autorki książek kucharskich z przełomu XIX i XX wieku zalecają serwowanie grzanek na serwecie. Świetnie sprawdzą się na śniadanie albo podwieczorek.

SKŁADNIKI

1 półbagietka

2 jaja

30 g wędzonego na zimno łososia

1/3 szklanki mleka

2 łyżki masła

sól, pieprz

Bagietkę pokrój na grubsze kromki, skrop z obu stron mlekiem, zarumień na łyżce masła na patelni.

Rozbij jajka z drobno pokrojonym łososiem, dopraw solą i pieprzem i usmaż na łyżce masła jajecznicę. Nie może być mocno ścięta.

Nakładaj jajecznicę na kromki bagietki, przykryj drugą kromką. Podawaj ciepłe.

 

stary przepis oryginalny (www.poloniusz.pl)

„Jak gotować. Praktyczny podręcznik kucharstwa (…)” , Maria Disslowa, 1931

Spróbuj również:

 

Biała kiełbasa pieczona w piwie

Kiełbasy na piwie na śniadanie (1900)

Tytuł przepisu sugeruje, że danie na przełomie XIX w XX wieku jadano na śniadanie. Dziś kojarzy się jedynie ze śniadaniem wielkanocnym i tak przyrządzona biała kiełbasa może być świetną alternatywą dla tradycyjnej, gotowanej. W czasie pieczenia alkohol wyparowuje, smak piwa nie jest dominujący, kiełbaski są soczyste i aromatyczne. Można doprawić je łyżką musztardy francuskiej.

SKŁADNIKI:

8 białych kiełbasek

butelka słabego, jasnego piwa

łyżka masła

2-3 cebule

szklanka bulionu

pół cytryny

2 łyżki mąki

Kiełbasy włożyć do naczynia żaroodpornego, zalać piwem i bulionem, dodać łyżkę masła, pokrojona w piórka cebulę oraz plasterki cytryny. Piec do uzyskania pożądanego stopnia zarumienienia skórki (w czasie pieczenia można obracać, aby równomiernie się przyrumieniły).

Gdy kiełbasy będą gotowe wyjąć je z naczynia na półmisek, a do pozostałego płynu dodać mąkę – w ten sposób powstanie gęsty sos do polania. Danie podawać na ciepło.

 

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

„Kucharka litewska…”, Wincenta Zawadzka, 1900

Spróbuj również:

 

Rydze smażone na maśle z cebulką

Rydze smażone inaczej (1927)

Rydze od dawna uchodzą za jedne z najsmaczniejszych grzybów (w przeciwieństwie do kurek, które Kiewnarska określa mianem „niezbyt smacznych”). Nic więc dziwnego, że w każdej książce kucharskiej z przełomu XIX i XX wieku można znaleźć kilka przepisów na ich przyrządzenie. Najsmaczniejsze są jednak te najprostsze propozycje – rydze smażone na maśle to klasyka, która powinna zagościć w każdej kuchni w sezonie grzybowym.

SKŁADNIKI:

świeże rydze

cebula

masło

sól, pieprz

Rydze oczyść, pokrój na paski. Możesz użyć ogonków pozostałych z przygotowywania innych potraw. Cebulę pokrój w piórka. Na patelni rozpuść sporą ilość masła, włóż cebulę z rydzami, smaż dziesięć minut. Dopraw solą i pierzem.

 

stary przepis oryginalny:

RYDZE SMAŻONE INACZEJ. Rydze, na sucho oczyszczone ściereczką i szczotką, pokrajać w paski, (drobne pozostawić całe). Cebulę pokrajać w talarki. Na rozpuszczone masło ułożyć rydze wraz z cebulą i smażyć, mieszając, aby nie przystały do patelni, tak długo, aż masło stanie się klarowne: wtedy dopiero osolić drobną solą, popieprzyć nieco, wymieszać i podawać na tej samej patelni, na której się smażyły.

Elżbieta Kiewnarska, Potrawy i konserwy z grzybów, 1927

 

Spróbuj również:

 

Tosty z szynką i jajkiem pod beszamelem

Grzanki z jajami (1929)

SKŁADNIKI (na 2 tosty):

2 kromki chleba tostowego albo angielki

1 jajko gotowane na twardo

2 plastry szynki

łyżka masła + do smażenia

łyżka mąki

pół szklanki mleka

łyżka bułki tartej

łyżka żółtego sera

sól, pieprz

Posmaruj kromki pieczywa z dwóch stron masłem i podsmaż na patelni do zarumienienia.

Przygotuj beszamel: rozpuść łyżkę masła, następnie dodaj łyżkę mąki, wymieszaj i stopniowo dodawaj mleko do uzyskania konsystencji budyniu. Wtedy zdejmij beszamel z ognia, dopraw solą i pieprzem, wymieszaj dokładnie, żeby nie było grudek. Jeśli po dodaniu połowy szklanki mleka beszamel będzie zbyt gęsty, dodaj więcej mleka.

Na tostach połóż szynkę, następnie jajko. Zalej je beszamelem, posyp tartym serem, na końcu bułką tartą. Zapiekaj do zarumienienia bułki w piekarniku w 180 stopniach.

 

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

„Przystawki gorące”, Elżbieta Kiewnarska, 1929

Spróbuj również:

Lane kluski na mleku

Kluseczki lane na mleku (1925)

Ten przepis to wspomnienie dzieciństwa i czasów, kiedy na śniadanie nie jadało się tostów z serem i szynką, croissantów z konfiturą czy szakszuki, tylko cała rodzina zasiadała do takiego prostego posiłku. Moja babcia, podobnie jak wiele osób z jej pokolenia, jadała lane kluski na mleku do końca życia. Ja również gotuję je czasem na śniadanie, wszyscy za nimi przepadamy.

SKŁADNIKI:

3 jajka

120 g mąki pszennej

1 litr mleka

szczypta soli

Mąkę zmiksować z jajami i szczyptą soli. Mleko zagotować. Do gotującego się mleka spuszczać partiami łyżką ciasto. Po dwóch-trzech minutach kluski będą ugotowane. Podawać ciepłe.

Do lanych klusek świetnie sprawdza się mąka chlebowa (u mnie Szymanowska z Polskich Młynów, do kupienia w sklepie internetowym producenta, tutaj).

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

„Polska kuchnia. Gotować… lecz co?”, Skawina 1925

Spróbuj również:

Omlet ze śliwkami

(1898)

Omlet to danie znane w Polsce od wieków. Jego podstawowym składnikiem są jajka. Najczęściej przyrządza się go z piany z białek, zmieszanej z żółtkami i mąką. W starych książkach kucharskich nazwa „omlet” często stosowana jest wymiennie z „plackiem” i „blinem”. Potrawę z tego przepisu dziś nazwalibyśmy naleśnikiem, tyle że grubszym i pożywniejszym. Przyrządzenie jej zajmuje kilka minut, a śliwki można zastąpić innymi sezonowymi owocami.

SKŁADNIKI:

2 jajka

30 g mleka

50 g mąki pszennej

4 nieduże śliwki węgierki

masło do smażenia

cukier puder do podania

Jajka zmiksować z mąką i mlekiem. Śliwki umyć i pokroić na mniejsze kawałki.

Na patelni rozpuścić masło. Wylać połowę ciasta. Gdy ciasto nieco się przypiecze, położyć na wierzch śliwki i przykryć pozostałym ciastem.

Gdy spód jest gotowy, a wierzch lekko ścięty, przekręcić omlet na drugą stronę i smażyć do zarumienienia. Podawać ciepły, posypany cukrem pudrem.

 

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

„Jarska kuchnia zawierająca wypróbowane przepisy przyrządzania smacznych a zdrowych potraw roślinnych”, Maria Czarnowska, 1898

 

 

Spróbuj również:


Błyskawiczne racuchy na śmietanie

Racuszki (1917)

Dziś racuchy kojarzą się z placuszkami drożdżowymi smażonymi na głębokim tłuszczu. Dawniej nazwy „racuchy”, „bliny” i „placki” stosowano wymiennie i tak, jak dzisiejszy przepis, wcale nie musiały zawierać drożdży. Te trzyskładnikowe placuszki nie zawierają żadnego środka spulchniającego, mimo to są niesamowicie puszyste.

SKŁADNIKI (na 12 małych racuchów):

150 g mąki

140 g śmietany 18%

2 jajka

sól

olej do smażenia

owoce do podania

Mąkę, śmietanę, jajka i szczyptę soli zmiksować.

Rozgrzać olej na patelni. Powinno być go sporo, żeby racuchy ładnie rosły.

Łyżką kłaść porcje ciasta na patelnię, smażyć do zarumienienia. Podawać z owocami sezonowymi lub polane sokiem.

 

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

Kuchnia polsko-amerykańska. Jedyna odpowiednia książka kucharska dla gospodyń polskich w Ameryce, A.J. Kamionka, 1917

Spróbuj również:


Chałka

(1908)

Chałka to typowa potrawa kuchni żydowskiej, przygotowywana specjalnie na szabat. Zawsze było to pieczywo wyjątkowe i odświętne, pieczone z najczystszej, najdroższej mąki (tak jak opłatki w Polsce), której nie spożywano na co dzień. Na szabatowym stole pojawiają się dwie przykryte serwetką chałki symbolizujące podwójną porcję manny, którą Bóg zsyłał Żydom w każdy piątek w czasie wędrówki przez pustynię.

Chałka od dawna stała się częścią polskiej kuchni, bez problemu można ją kupić w każdej piekarni, choć nasze chałki w przeciwieństwie do oryginalnych żydowskich są posypane słodką kruszonką. Marta Norkowska również nie używa kruszonki, doradza posmarowanie chałki jedynie jajkiem i ewentualnie posypanie makiem lub czarnuszką.

SKŁADNIKI:

21 g świeżych drożdży

60 ml mleka

500 g mąki

21 g cukru

2 jajka

40 g masła 82%

szczypta soli

mak lub czarnuszka (opcjonalnie)

Zrobić zaczyn: mleko delikatnie podgrzać, rozpuścić drożdże. Dodać cukier i połowę porcji mąki. Dokładnie wymieszać i pozostawić do wyrośnięcia na co najmniej 30 minut. Zaczyn ma mieć konsystencję papki, jeśli wyjdzie za gęsty, należy zwiększyć ilość mleka do uzyskania odpowiedniej konsystencji.

Masło rozpuścić, dodać 1,5 rozkłóconego jajka, 250 g mąki i szczyptę soli, zmiksować. Dodać gotowy zaczyn, wyrobić dłonią lub mikserem z odpowiednią końcówką.

Podzielić ciasto na trzy części, z każdej zrobić wałeczki, które należy połączyć razem na jednym końcu i zapleść jak warkocz. Ciasto może być dość luźne i trudno się formować – w tym wypadku można posmarować dłonie roztopionym masłem.

Gotową chałkę pozostawić do wyrastania na około godzinę. Po tym czasie posmarować resztką jajka, posypać makiem lub czarnuszką i wstawić do piekarnika rozgrzanego  do 180 stopni na 40 minut.

 

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

„Piekarnia i cukiernia wytworna i gospodarska”, Marta Norkowska, 1908

Spróbuj również:


Brioszka

Briosze francuskie (1908)

Brioszka kojarzy się z francuską bułką w kształcie bałwanka, choć to tylko jedna z wielu form, jakie może przybrać. Jest to rodzaj słodkiego pieczywa, które we Francji jada się na śniadanie z dżemem, miodem lub jako tosty. Od chałki różni się zawartością masła i jaj – w brioszce jest ich znacznie więcej. W zależności od rodzaju, brioszka może zawierać rodzynki, ser, aromat kwiatu pomarańczy, orzechy. Marta Norkowska przepis podstawowy.

SKŁADNIKI:

400 g mąki

180 g masła 82%

62 g drożdży świeżych

4 jaja

62 g cukru

125 ml ciepłej wody

Zrobić zaczyn: w ciepłej wodzie rozpuścić drożdże, dodać 60 g mąki, łyżeczkę cukru i łyżeczkę soli. Wymieszać i odstawić na co najmniej pół godziny, aż zaczyn zacznie wyrastać.

Z pozostałej ilości mąki, masła, cukru i jaj wyrobić ciasto. Gdy zaczyn zacznie pracować, dodać go do ciasta, wyrobić. Z tego przepisu ciasto będzie dość rzadkie, nie da się z niego formować okrągłych bułeczek. Gotowe ciasto włożyć do lodówki na całą noc.

Następnego dnia ciasto ponownie zmiksować, przełożyć do formy i poczekać, aż wyrośnie. Piec w 180 stopniach ok. 45 min. Podawać zimne ze słodkimi dodatkami.

 

stary przepis oryginalny (www.polona.pl)

„Piekarnia i cukiernia wytworna i gospodarska”, Marta Norkowska, 1908

 

Spróbuj również:


Jajka zapiekane z serem i musztardą

Jajecznica z Serem (1917)

Choć oryginalny tytuł tego przepisu to „jajecznica”, są to tak naprawdę zapiekane jajka. W „Kuchni polsko-amerykańskiej” można znaleźć wiele przepisów na podobne danie (jeden z nich znajdziesz tutaj) Dodatek wyrazistego sera i sosu musztardowego sprawia, że zwykłe śniadanie zamieni się w prawdziwą ucztę.  

SKŁADNIKI:

5 jaj

1 łyżka musztardy (np. miodowej)

kilka plasterków lub kawałek żółtego sera o wyrazistym smaku (np. cheddar)

0,5 szklanki mleka

sól, pieprz

masło do natłuszczenia foremki

Natłuścić foremkę. Na dno położyć kilka plasterków sera. Musztardę rozmieszać z mlekiem, solą i pieprzem, wylać na ser. Wbić delikatnie jajka, by żółtka się nie rozpłynęły. Na jajka ponownie położyć plasterki sera i zalać sosem musztardowym. Piec w 180 stopniach 25-40 minut.

 

przepis oryginalny:

Jajecznica z Serem

Pokrajać ser w cienkie plasterki i wyłożyć niemi dno i boki blaszanego talerza. Rozmieszać w filiżance mleka łyżeczkę mocnej musztardy z łyżeczką soli i odrobiną czerwonego pieprzu i połowę tej mieszaniny polać na ułożony ser. Rozbić pięć jaj ostrożnie, aby nie naruszyć żółtek, i wlać na ser, a na wierzch resztę mleka. Wstawić w piec na około 10 minut; gdy jaja się zetną wyjąć i natychmiast wydać na stół.

„Kuchnia polsko-amerykańska. Jedyna odpowiednia książka kucharska dla gospodyń polskich w Ameryce”, A.J.K, 1917

 

Spróbuj również: